Britanija je mogla živjeti s njemačkom pobjedom u Prvom svjetskom ratu i trebala je ostati izvan sukoba 1914. godine, smatra historičar Niall Ferguson, koji je intervenciju opisao kao “najveću grešku u modernoj historiji”.
U intervjuu za BBC History Magazine, Ferguson je rekao da nije bilo neposredne prijetnje Britaniji, koja bi se kasnije mogla suočiti s Evropom kojom dominira Njemačka, pod vlastitim uvjetima, umjesto da požuri nespremna, što je dovelo do katastrofalnih gubitaka.
‘’Britanija je zaista mogla živjeti s njemačkom pobjedom. Štaviše, bilo bi u interesu Britanije da ostane postrani 1914. godine“, rekao je prije dokumentarca zasnovanog na njegovoj knjizi ‘’Pity of War’’, koji će BBC2 prikazati kao dio stogodišnjice emitera.
Profesor historije Laurence A Tisch na Univerzitetu Harvard odbacio je ideju da je Britanija bila prisiljena djelovati 1914. kako bi osigurala svoje granice i luke Lamanša.
‘’Ovaj argument, koji je vrlo zavodljiv, ima jednu veliku mahanu, a to je da je Britanija upravo tolerisala situaciju kada je Napoleon pregazio evropski kontinent i nije odmah poslala kopnene snage u Evropu. Sve do Španskog rata za nezavisnost, Britanija nije zapravo rasporedila kopnene snage protiv Napoleona. Dakle, strateški, da Britanija nije krenula u rat 1914., i dalje bi imala mogućnost da interveniše kasnije, baš kao što je imala mogućnost da interveniše nakon što su revolucionarni ratovi bili u toku neko vrijeme.”
Bilo je izuzetno, rekao je, da je Britanija intervenisala na kopnu tako rano 1914. godine, kada je bila prilično nepripremljena.
‘’Stvaranje vojske manje-više od nule, a zatim njeno slanje u borbu protiv Njemaca bio je recept za katastrofalne gubitke. A ako se neko pita da li je to bio najbolji način da se Britanija suoči sa izazovom koji je postavila carska Njemačka, moj odgovor je ne.
“Čak i da je Njemačka pobijedila Francusku i Rusiju, imala bi prilično veliki izazov u pokušaju da vodi novu Evropu kojom dominiraju Njemačka i ostala bi znatno slabija od Britanskog carstva u pomorskom i finansijskom kontekstu. S obzirom na resurse koji su bili dostupni Britaniji 1914., bolja strategija bi bila da se čekalo i suočilo s njemačkim izazovom kasnije kada je Britanija mogla odgovoriti pod svojim uvjetima, koristeći prednosti svoje mnogo veće pomorske i finansijske sposobnosti.”
Komentari će sigurno rasplamsati vatru debate koju je pokrenuo ministar obrazovanja Michael Gove o tome da li ulogu Britanije u ratu treba posmatrati kao herojsku hrabrost ili monumentalnu grešku.
Gove je, u članku u Daily Mailu, napao “lijeve akademike koji su presretni da hrane te mitove napadajući ulogu Britanije u sukobu”, i osudio je crnogujaški prikaz rata kao “seriju katastrofalnih grešaka koje je počinila elita van dodira“.
Ferguson je nedvosmislen: “Ne bismo trebali razmišljati o tome kao o nekoj velikoj pobjedi ili strašnom zločinu, već više kao o najvećoj grešci u modernoj istoriji.”
Nastavio je: „Cijena, dozvolite mi da naglasim, Prvog svjetskog rata za Britaniju je bila katastrofalna, a Britansko carstvo je na kraju svega ostavila u znatno oslabljenom stanju… Nagomilalo je ogroman dug, čiji je trošak zaista ograničio vojnu sposobnost Britanije tokom međuratnog perioda. Zatim je došlo do gubitka ljudstva – ne samo svih tih aristokratskih oficira, već mnogo, mnogo, mnogo kvalifikovanih radnika koji su poginuli ili su trajno onesposobljeni u ratu.”
“Moramo, naravno, osjećati simpatiju prema ljudima poput mog djeda koji su se borili u Prvom svjetskom ratu, jer njihove patnje su bile jedva zamislive. Broj mrtvih, koji je bio veći nego u Drugom svjetskom ratu, bio je najbolnija stvar koju je Britanija ikada iskusila u ratu.”
Ali, dodao je on, također bismo trebali osjećati zaprepaštenje što su lideri, ne samo Britanije već i evropskih država, mogli donijeti odluke koje su dovele do tako užasnog pokolja.
“Argumenti o časti naravno odjekuju danas kao što su odjeknuli 1914. godine, ali možete platiti previsoku cijenu za podržavanje pojma časti, a mislim da je na kraju Britanija to i učinila.”
On priznaje da bi Britanija, da je ostala postrani 1914. godine, odustala od obaveza da će održati neutralnost Belgije. “Ali pogodite šta? Realizam u vanjskoj politici ima dugu i istaknutu tradiciju, ne samo u Britaniji – inače se Francuzi nikada ne bi žalili na ‘perfidni Albion’. Za Britaniju bi na kraju bilo daleko bolje da su razmišljali u kontekstu nacionalnog interesa, a ne u smislu datiranog ugovora.”
Ferguson, kome nisu nepoznate kontroverze, malo je vjerovatno da će se brinuti da će biti na udaru kritika zbog svojih stavova. Prošle godine je uspio da izazove ogromnu svađu oko davno preminulog ekonomiste kada je sugerisao da John Maynard Keynes nema udjela u budućnosti jer je gej i bez djece – iako se kasnije izvinio, nazvavši svoje komentare ‘’glupim i netaktičnim“.
Izvor: https://www.theguardian.com/world/2014/jan/30/britain-first-world-war-biggest-error-niall-ferguson
