Ovaj ramazan je premijerno prikazana serija ”Muavija” koja govori o životu osnivača emevijske dinastije. Muavija je Poslanikov ashab koji kod različith islamskih sljedbi izaziva drugačije emocije. U nastavku je prijevod teksta koji opisuje atmosferu i reakcije nakon izlaska ove serije na području Bliskog istoka.
Kuhanje i politika su slični… kuhanje se sastoji od pripremanja hrane koju ljudi konzumiraju, a politika se sastoji od pripremanja vaših misli i djela kako vas drugi ljudi ne bi konzumirali.“ Možda ova izjava sirijskog glumca Lujaina Ismaila, koji glumi Muaviju bin Ebi Sufjana u trećoj epizodi TV serije „Muavija“, sažima suštinu serije. Producirala ju je Saudijska Arabija s budžetom većim od 100 miliona dolara.
Tokom ramazana, svetog muslimanskog mjeseca u kojem muslimani poste od zore do zalaska sunca, serija se može gledati na streaming platformi Shahed i na saudijskom kanalu MBC.
Televizijska emisija, prvenstveno snimana u Tunisu i koja se sastoji od 21 epizode, jedna je od najvećih ovogodišnjih ramazanskih produkcija. Okuplja glumce iz Sirije, Tunisa, Jordana i Egipta, pod egipatskom režijom. Međutim, njeno objavljivanje izazvalo je žestoke vjerske i političke diskusije, na vrhu je liste pretraživanja u arapskom svijetu i postala je trend na društvenim mrežama mnogo prije emitiranja.
Iran i Irak, obje pretežno šiitske zemlje, zabranile su seriju. Iračka komisija za komunikacije i medije izjavila je da bi “emitovanje djela kontroverzne historijske prirode moglo dovesti do sektaških sporova, ugroziti društveni mir i uticati na društvenu koheziju”.
U međuvremenu, naučnici sa Univerziteta Al-Azhar – najveće sunitske vjerske institucije u muslimanskom svijetu sa sjedištem u Egiptu – proglasili su seriju haramom, odnosno zabranjenom islamskim zakonom, pozivajući se na tradicionalni stav Al-Azhara protiv prikazivanja muslimanskih vjerskih ličnosti u umjetničkim djelima. Međutim, to nije spriječilo emitiranje serije u samom Egiptu.
Serija se fokusira na život Muavije bin Ebi Sufjana (608-680. godine), koji je bio ashab poslanika Muhameda, osnivača dinastije Emevija (661-750. godine), i ključne figure u onome što je poznato kao Velika fitna, ili veliki građanski rat – jedan od najkontroverznijih događaja u islamskoj historiji.
Povratak korijenima unutrašnjih podjela među muslimanima
Tokom Velike fitne, Muavija je vodio rat protiv Alije bin Ebi Taliba, Poslanikovog rođaka i zeta, koji zauzima sveti položaj među šiitskim muslimanima. Ovaj sukob je nastao zbog unutrašnjeg spora oko vođstva novonastale islamske države.
Neslaganja su započela za vrijeme vladavine Osmana bin Affana – trećeg halife nakon smrti poslanika Muhameda – koji je optužen za nepotizam, favoriziranje svojih emevijskih rođaka, uključujući Muaviju, guvernera Sirije. To je izazvalo bijes među ljudima u Egiptu, Kufi i Basri, koji su zahtijevali da halifa ukloni svoje rođake, prema riječima dr. Aymana Fouada, profesora historije na Univerzitetu Al-Azhar.
Iako je Osman odgovorio na proteste otpuštanjem nekih od svojih rođaka, situacija je eskalirala i Osmana su ubili pobunjenici. Alija bin Ebi Talib ga je naslijedio kao četvrti halifa, ali Muavija je odbio da mu se zakune na vjernost prije nego što Osmanove ubice budu kažnjene.
To je dovelo do bitke na Siffinu 657. godine nove ere, sukoba između Muavije i Alije koji je označio početak unutrašnjih podjela među muslimanima, nagovještavajući pojavu šiitske sekte, objasnio je dr. Fouad.
Kulturni hladni rat između Saudijske Arabije i Irana
Posmatrači vjeruju da je serija usmjerena na Iran i njegove saveznike, izazivajući svojevrsni “hladni rat”. Iranom vlada šiitski islamski režim, što mu daje utjecaj u nekoliko regionalno važnih zemalja s većinskim šiitskim stanovništvom, kao što su Irak, gdje vlast dijele suniti i šiiti; Liban putem Hezbolaha; Jemen putem Huta; i Sirija, gdje je porodica Assad, koja je alevitske vjere, a koja je i sama ogranak šiitske religije, vladala prije pada režima i dolaska prelazne vlade koja je naizgled bliža sunitskom taboru predvođenom Saudijskom Arabijom.
Historičar Hassan Hafiz, u razgovoru za Qantaru , pripisuje pojavljivanje nove televizijske serije trenutnoj političkoj klimi. „Serija je prvobitno trebala biti emitirana prije dvije godine tokom Ramazana 2023. godine, ali u to vrijeme, Saudijska Arabija i Iran su bili uključeni u političke pregovore pod posredovanjem Kine, koji su kuliminirali pomirenjem u martu 2023. godine“, rekao je.
„Datum izlaska je odgođen kako bi se izbjegao utjecaj na pregovore.“
Sada se čini da je tajming pogodan zbog “slabljenja iranske osovine u regiji i provokacije šiita, koje su Muavija i njegovi nasljednici u emevijskoj državi progonili, ili preciznije, protiv porodice Poslanika (ehli bejta ), koju šiiti poštuju, čija se vjera vrti oko nepravedno ubijenih članova Poslanikove porodice. “
Hafiz objašnjava: „Serija veliča emevije i šalje poruku da je ponekad, posebno tokom vremena fitne (građanskih sukoba), jedini efikasan oblik vladavine vladavina jednog čovjeka (utjelovljena u vladajućem halifi), posebno kada taj vladar posjeduje viziju i uvid koji nisu dostupni drugima.“
Serija prikazuje Muaviju kao ambicioznog i vizionarskog vođu, prvog koji je prihvatio islam iz svoje porodice, s liderskim kvalitetama poput ambicije i zdravog rasuđivanja. Pripisuje mu se da je Osmanu ibn Affanu predložio stvaranje prve muslimanske mornarice. Njegova politička oštroumnost je istaknuta, a prikazan je kao vješt “kuhar” u političkoj kuhinji novoj za muslimane. Ipak, prikazan je i kao saosjećajan porodični čovjek koji više puta pati zbog gubitka voljenih osoba.
Hafiz vjeruje da serija “ima za cilj povući paralelu sa saudijskim prijestolonasljednikom Muhammedom bin Selmanom”, stav koji dijeli i filmski kritičar Khaled Ashour, koji je za Qantara rekao da “serija namjerno predstavlja verziju Muavije koja jako podsjeća na saudijskog princa, čak i po izgledu i manirima”.
Ashour primjećuje da je upravo taj pokušaj paralele ono što prisiljava seriju da lik Muavije prikaže anahronistički, u “odjeći i dodacima koji ne odgovaraju historijskom periodu”.
On tvrdi da su mnogi umjetnički elementi u produkciji bili „provokativni“ i rekao da to odražava „nedostatak tačnosti i dubokog historijskog istraživanja specifičnosti tog doba“. Na primjer, on primjećuje kako žene u seriji nose savremenu odjeću i šminku, te da postoje stvarne knjige u Muavijinoj biblioteci iako je papir ušao u široku upotrebu tek tri vijeka nakon njegove smrti, u Evropi.
Politička projekcijska ploča
Ashour dodaje da se serija „više fokusirala na prenošenje političkih poruka i pravljenje prezentističkih projekcija na štetu historijske tačnosti i prikaza ere u kojoj su se događaji odvijali“.
Stručnjak za politički islam Ahmed Sultan nudi tumačenje koje ide dalje od saudijsko-iranskog rivalstva, napominjući da su politički odnosi između dvije zemlje sada relativno dobri. On seriju vidi kao komentar na određene islamističke političke pokrete, poput Muslimanskog bratstva u Egiptu i ISIS-a u Siriji i Iraku, upoređujući ih sa sektom haridžija.
Haridžije su sekta koja je nastala nakon bitke na Siffinu koja se dogodila između Alije i Muavije 657. godine.
Tokom bitke, Muavija je koristio taktiku podizanja mushafa (kopija Kur’ana) na sablje kako bi zaustavio borbu, jer je bio na ivici poraza. Ovo je prikazano u 14. epizodi serije.
Kao rezultat Muavijinog manevra, Alija je prestao s borbom i pristao se vratiti na sud Kur’ana putem dva arbitra, po jednog odabranog od strane svake frakcije. Međutim, haridžije su odbacile njegovu odluku, proglasili Aliju nevjernikom i na kraju ga ubili, što je prikazano i u seriji.
Sultan zasniva svoje tumačenje na činjenici da je scenarista egipatski novinar Khaled Salah, koji je povezan s egipatskim režimom koji je svrgnuo Muslimansko bratstvo 2013. godine.
„Serija je jedno od nekoliko historijskih djela koja su se posljednjih godina koristila kao suprostavljanje političkom islamu“, rekao je Sultan za Qantara. Dodao je da je kontroverza oko ramazanske serije iz 2024. godine, The Hashshashin – koja je prikazivala život Hassana al-Sabbaha, šiitskog vođe poznatog po orkestriranju atentata – dio ovog trenda.
Sultan sugerira da Muavija zagovara ideju građanske države umjesto vjerske. „Muavija je vodio svoju državu s političkim pragmatizmom i mudrošću, a ne vjerskom doktrinom“, rekao je, iako također priznaje da „manjak historijske preciznosti slabi samu seriju“.
Uprkos kontroverzi, profesor islamske historije na Univerzitetu Al-Azhar naglašava važnost takvih serija, navodeći da „ljudi više ne čitaju historiju, tako da je njeno predstavljanje kroz televizijske drame dobra stvar.“ Međutim, Ashour se brine da bi „iskrivljeni“ prikazi mogli ostaviti trajan utisak na gledaoce.
Izvor: https://qantara.de/en/article/tv-series-muawiya-historical-ramadan-drama-fuels-controversy
